Kế hoạch tiếp nhận bảo quản, phân phối và sử dụng vắc xin cúm đại dịch

Nguyen Xuan Ngoc 30/12/2020

KẾ HOẠCH TIẾP NHẬN BẢO QUẢN, PHÂN PHỐI VÀ SỬ DỤNG VẮC XIN PHÒNG CHỐNG ĐẠI DỊCH CÚM TẠI TỈNH LÂM ĐỒNG

I. SỰ CẦN THIẾT XÂY DỰNG KẾ HOẠCH

1. Tổng quan về bệnh cúm và việc sử dụng vắc xin cúm

Bệnh cúm là bệnh nhiễm vi rút cấp tính đường hô hấp. Bệnh có thể xảy ra dưới nhiều mức độ khác nhau: Đại dịch, dịch, dịch nhỏ địa phương và các trường hợp tản phát. Bệnh cúm nguy hiểm do khả năng lây nhiễm rất cao và lan truyền nhanh, tỷ lệ lây lan càng mạnh khi tiếp xúc trực tiếp, đặc biệt tại các nơi tập trung đông người như trường học, nhà trẻ, chợ, hội họp, nhà ga, bến tàu, sân bay. Trong các mùa dịch, bệnh cúm gây nên gánh nặng về kinh tế do phí tổn phải nằm viện điều trị và chăm sóc y tế cũng như nghỉ do bị bệnh. Vi rút cúm có 3 týp là A, B, C, trong đó cúm týp A là týp thường xuyên có sự biến đổi và có thể tạo thành các chủng vi rút có độc lực cao, sự lây truyền rộng rãi nên ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe người dân. Vi rút cúm A bao gồm 2 loại kháng nguyên, kháng nguyên Haemagglutinin (H) và kháng nguyên Neuraminidase (N). Những kháng nguyên bề mặt này liên quan đến khả năng gây nhiễm trên vật chủ và tạo ra chủng vi rút mới. Kháng nguyên H liên quan tới quá trình bám dính của vi rút vào tế bào, còn kháng nguyên N hỗ trợ quá trình phóng thích vi rút. Với vi rút cúm A, người ta đã biết đến 16 loại kháng nguyên H (được đánh số từ H1 đến H16) và 9 loại kháng nguyên N (được đánh số từ 1 đến 9), có thể có nhiều loại phân typ cúm (H1N1, H2N2, H3N2, H5N1, H7N9, H5N6, H9N2, H5N2, H5N3, và H5N8...).

Trên thế giới, một số phân týp cúm A đã gây nên các đại dịch cúm như H2N2, H3N8, H3N2, H1N1... Trong một vài năm trở lại đây trên thế giới đã ghi nhận sự xuất hiện và tái bùng phát của nhiều chủng cúm mới như: H5N1, H7N9, H5H6, H9N2, H5N2, H5N3 và H5N8. Theo đánh giá của Tổ chức Y tế thế giới, đặc tính biến đổi thường xuyên của các chủng vi rút cúm là rất đáng quan tâm, các gen của vi rút cúm có thể tái tổ hợp để tạo thành các chủng vi rút mới đe dọa sức khỏe con người. Vi rút cúm có tỷ lệ đột biến cao và kháng nguyên bề mặt luôn có xu hướng biến đổi. Chỉ cần những đột biến nhỏ đã dẫn tới sự biến đổi kháng nguyên, tạo ra một chủng cúm A mới.

Hàng năm nước ta vẫn ghi nhận khoảng 1,6 triệu đến 1,8 triệu trường hợp mắc cúm mùa. Kết quả giám sát trọng điểm bệnh cúm trong giai đoạn vừa qua cho thấy 20,9% bệnh nhân mắc hội chứng cúm là do vi rút cúm gây ra; bệnh cúm lưu hành quanh năm, vi rút cúm B, A(H3N2), A(H1N1) và A(H1N1)/pdm09 luân phiên lưu hành và gây dịch, trong đó chủ yếu là cúm B (35,7%) và A/H3N2 (33,5%). Hiện chưa phát hiện thấy chủng vi rút cúm mới cũng như sự đột biến làm tăng độc tính hay gây kháng thuốc ở các chủng vi rút cúm lưu hành trên người tại Việt Nam

Đại dịch cúm: xảy ra khi có chủng vi rút cúm mới xuất hiện mà cộng đồng chưa có hoặc rất ít miễn dịch, dịch bệnh lây lan nhanh từ người sang người, rộng rãi ở nhiều khu vực, quốc gia. Các nhà khoa học chưa dự đoán được chính xác khi nào thì đại dịch cúm tiếp theo sẽ xảy ra, nó sẽ kéo dài trong bao lâu.

Sử dụng vắc xin là biện pháp đem lại hiệu quả cao trong việc dự phòng tích cực và chủ động bệnh cúm mùa và cúm đại dịch. Vắc xin cúm mùa và cúm đại dịch được khuyến cáo sử dụng rộng rãi cho nhóm đối tượng cảm nhiễm, đặc biệt là nhóm có nguy cơ mắc bệnh nặng và tử vong cao (phụ nữ có thai, trẻ em dưới 5 tuổi, người già và người mắc bệnh mạn tính).

Hiện nay, tại Việt Nam vắc xin phòng chống đại dịch cúm chưa được sử dụng mà mới chỉ sử dụng một số vắc xin cúm mùa do nước ngoài sản xuất có thành phần cúm A(H1N1) đại dịch 2009 được cấp giấy phép lưu hành: Vaxigrip (Sanofi Pasteur), Fluarix (GSK), Influvac (Abbott) và GC Flu (Green Cross). Ngoài ra, Việt Nam cũng đã sản xuất được vắc xin cúm mùa IVACFLU – S và đã được cấp số đăng ký lưu hành tại Việt Nam từ năm 2019. Các vắc xin cúm mùa được sử dụng trong hệ thống tiêm chủng dịch vụ tại Việt Nam với số lượng khoảng 500.000 liều mỗi năm.

2. Các giai đoạn đại dịch cúm

2.1. Giai đoạn trước cảnh báo đại dịch cúm

2.2. Giai đoạn cảnh báo đại dịch cúm:

+ Chưa có trường hợp bệnh tại Việt Nam

+ Đã có các trường hợp bệnh, ổ dịch tại Việt Nam.

2.3. Giai đoạn đại dịch cúm

2.4. Giai đoạn phục hồi sau đại dịch

II. CƠ SỞ PHÁP LÝ

- Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm số 03/2007/QH12 ngày 21/11/2007.

- Luật Dược số 105/2016/QH13 ngày 06/4/2016.

- Nghị định số 104/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ quy định về hoạt động tiêm chủng.

- Nghị định số 155/2018/NĐ-CP ngày 12/11/2018 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan đến điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Y tế.

- Nghị định số 54/2017/NĐ-CP ngày 08/5/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số Điều và biện pháp thi hành Luật dược.

- Nghị định số 32/2014/NĐ-CP ngày 10/4/2019 của Chính phủ quy định giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước từ nguồn kinh phí chi thường xuyên.

- Thông tư số 34/2018/TT-BYT ngày 12/11/2018 của Bộ Y tế quy định chi tiết một số điều của Nghị định 104/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ quy định về hoạt động tiêm chủng.

- Thông tư số 38/2017/TT-BYT ngày 17/10/2017 của Bộ Y tế ban hành danh mục bệnh truyền nhiễm, phạm vi và đối tượng phải sử dụng vắc xin, sinh phẩm y tế bắt buộc.

- Thông tư 11/2014/TT-BYT ngày 04/5/2018 của Bộ Y tế quy định về chất lượng thuốc, nguyên liệu làm thuốc.

- Quyết định số 1950/QĐ-BYT ngày 06/6/2013 của Bộ Y tế về việc phê duyệt “Kế hoạch phát triển và sử dụng vắc xin cúm mùa, giai đoạn 2013-2020, tầm nhìn đến 2030”.

- Quyết định số 3142/QĐ-BYT ngày 20/7/2020 của Bộ Y tế về việc phê duyệt “Kế hoạch tiếp nhận bảo quản, phân phối và sử dụng vắc xin phòng chống đại dịch cúm”

III. MỤC TIÊU

1. Mục tiêu chung

Giảm tỷ lệ mắc và tử vong do cúm đại dịch bằng sử dụng vắc xin phòng chống đại dịch.

2. Mục tiêu cụ thể

- Tiếp nhận, cung ứng kịp thời và tiêm chủng đầy đủ vắc xin phòng chống đại dịch cho đối tượng nguy cơ cao

- Đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng vắc xin trong giai đoạn đại dịch

IV. NỘI DUNG

1. Xây dựng kế hoạch tiếp nhận vận chuyển, bảo quản và sử dụng vắc xin phòng chống đại dịch cúm.

Khi có cảnh báo đại dịch, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh sẽ phối hợp với Sở Y tế xây dựng Kế hoạch tiếp nhận, vận chuyển, bảo quản và sử dụng vắc xin phòng chống đại dịch cúm trình Bộ Y tế phê duyệt.

2. Xác định phạm vi triển khai, đối tượng tiêm vắc xin phòng chống đại dịch cúm

2.1. Phạm vi triển khai:

Theo phân loại của Bộ Y tế dựa trên 3 tiêu chí: Đô thị, đầu mối giao thông, mật độ dân số thì tỉnh Lâm Đồng được 23/31 điểm. Khi có dịch bệnh xảy ra Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh sẽ phối hợp với Sở Y tế xác định phạm vi triển khai vắc xin phòng chống đại dịch cúm trên quy mô huyện, xã.

2.2. Lựa chọn đối tượng triển khai

Việc xác định đối tượng nguy cơ cao với các tiêu chí sau:

- Tất cả các đối tượng nguy cơ cao theo khuyến cáo của Nhóm tư vấn kỹ thuật của Tổ chức Y tế thế giới.

- Ưu tiên cho các nhóm đối tượng đặc biệt sau:

+ Phụ nữ có thai trong thời gian xảy ra đại dịch hoặc nguy cơ xảy ra đại dịch.

+ Tất cả các cán bộ y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh và các đơn vị y tế dự phòng.

+ Những người cung cấp các dịch vụ thiết yếu như: an ninh, điện, nước,

+ Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt lưu ý nhóm < 2 tuổi.

+ Người già trên 65 tuổi.

+ Người mắc các bệnh mạn tính.

3. Vận chuyển, bảo quản, phân phối vắc xin và vật tư tiêm chủng

- Tuyến tỉnh: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tiếp nhận và bảo quản vắc xin phòng cúm đại dịch tại kho của tỉnh. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh thực hiện cấp phát vắc xin như sau:

+ Cấp phát vắc xin cho Trung tâm y tế cấp huyện ít nhất 3 ngày trước khi tổ chức tiêm.

+ Cấp phát vắc xin cho bệnh viện tỉnh, thành phố 01 ngày trước khi tiêm chủng hoặc ngay trước buổi tiêm. Đối với các bệnh viện có đủ dây chuyền lạnh bảo quản vắc xin thì tiến hành bảo quản vắc xin tại kho của bệnh viện trong những ngày tổ chức tiêm chủng. Đối với các bệnh viện chưa có đủ hệ thống dây chuyền lạnh, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh thực hiện cung cấp vắc xin cho mỗi buổi tiêm hoặc cấp bổ sung tạm thời hòm lạnh, phích vắc xin cho các bệnh viện triển khai chiến dịch. Vắc xin còn tồn cuối đợt tại các bệnh viện được trả lại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh.

- Tuyến huyện, thành phố: Trung tâm Y tế cấp huyện, thành phố vận chuyển vắc xin từ kho tỉnh về kho huyện, thành phố để bảo quản và cấp phát cho các xã, bệnh viện huyện 1 ngày trước khi tiêm chủng hoặc ngay trong buổi tiêm.

- Tuyến xã/phường: Nhận vắc xin từ tuyến huyện, thành phố, bảo quản vắc xin và vận chuyển cho các điểm tiêm trong buổi tiêm chủng.

4. Tập huấn cho cán bộ y tế về triển khai vắc xin phòng cúm đại dịch

- Trung tâm KSBT tỉnh phối hợp với Dự án TCMR khu vực tổ chức tập huấn hướng dẫn triển khai kế hoạch sử dụng vắc xin phòng cúm đại dịch cho các tuyến trên địa bàn ngay sau khi kế hoạch của tỉnh được phê duyệt.

5. Truyền thông về triển khai vắc xin phòng cúm đại dịch

- Xây dựng và tiếp nhận các thông điệp truyền thông, phóng sự, tài liệu truyền thông về loại vắc xin sẽ sử dụng trong phòng chống đại dịch cúm, lợi ích của vắc xin, lịch tiêm chủng, tính an toàn của vắc xin, các sự cố bất lợi sau tiêm chủng

- Tập huấn cho các cán bộ y tế, cán bộ truyền thông về loại vắc xin sẽ sử dụng trong phòng chống đại dịch cúm, lợi ích của vắc xin, lịch tiêm chủng, tính an toàn của vắc xin, các sự cố bất lợi sau tiêm chủng: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tập huấn cho cán bộ y tế tuyến huyện, xã ngay sau khi tỉnh phê duyệt kế hoạch.

- Triển khai các hoạt động truyền thông:

+ Cán bộ truyền thông tuyến huyện, xã triển khai các hoạt động truyền thông tại đơn vị về loại vắc xin phòng chống đại dịch cúm, lợi ích của vắc xin, lịch tiêm chủng, tính an toàn của vắc xin, các sự cố bất lợi sau tiêm vắc xin phòng chống đại dịch cúm trên các phương tiện thông tin đại chúng, các kênh truyền thông đa phương tiện.

+ Xử lý khủng hoảng truyền thông về tiêm chủng: Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh cung cấp thông tin chính xác về những sự cố xảy ra để nhân viên y tế, người làm công tác truyền thông tuyên truyền trong cộng đồng.

6. Tổ chức tiêm chủng vắc xin phòng cúm đại dịch:

6.1. Lập kế hoạch tiêm vắc xin phòng cúm đại dịch tại các tuyến tỉnh, huyện, xã

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tham mưu kế hoạch cho Sở Y tế để trình Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt trong vòng 15 ngày kể từ ngày có kế hoạch tiếp nhận vận chuyển, bảo quản và sử dụng vắc xin phòng chống đại dịch cúm của Bộ Y tế.

6.2. Lập danh sách đối tượng tiêm vắc xin phòng cúm đại dịch

Hoạt động lập danh sách đối tượng cần được hoàn tất trước khi tiêm chủng 01 tuần. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh phối hợp với các huyện, thành phố lập danh sách đối tượng đảm bảo nhanh chóng, kịp thời.

6.3. Tổ chức buổi tiêm vắc xin phòng cúm đại dịch

Vắc xin phòng cúm đại dịch được tổ chức theo hình thức tiêm chủng chiến dịch, triển khai trong thời gian ngắn nhất. Sử dụng hệ thống tiêm chủng mở rộng sẵn có và triển khai cuốn chiếu tại các địa điểm triển khai. Buổi tiêm chủng vắc xin phòng cúm đại dịch phải được tổ chức đúng theo quy định của Bộ Y tế, an toàn, hiệu quả, đạt chất lượng.

Đối với các đơn vị được cấp giấy chứng nhận/tự công bố cơ sở tiêm chủng đủ điều kiện tiêm chủng, Trung tâm KSBT tỉnh hướng dẫn các đơn vị tổ chức tiêm chủng cho các đối tượng theo qui định.

Đối với các cơ sở y tế chưa công bố cơ sở đủ điều kiện tiêm chủng, Trung tâm KSBT tỉnh xây dựng kế hoạch, tổ chức các điểm tiêm chủng lưu động theo qui định.

Tổ chức buổi tiêm chủng tại bệnh viện tỉnh, huyện, thành phố:

Thực hiện tiêm vắc xin phòng cúm đại dịch cho các đối tượng thuộc bệnh viện quản lý: Các cán bộ y tế của bệnh viện, các bệnh nhân mắc bệnh mạn tính và phụ nữ có thai, trẻ em đang điều trị tại bệnh viện và các đối tượng khác theo kế hoạch của địa phương.

Bệnh viện cấp tỉnh, huyện tổ chức các đội cấp cứu. Tại các vùng đi lại khó khăn cần bố trí 01 đội cấp cứu lưu động tại mỗi cụm 3 - 4 xã. Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh, Trung tâm Y tế huyện, thành phố thông báo số điện thoại trực, cấp cứu cho các điểm tiêm chủng.

Tổ chức buổi tiêm chủng tại trạm Y tế cấp xã:

Trạm Y tế cấp xã phối hợp với cán bộ đoàn thể, chính quyền chuẩn bị điểm tiêm chủng và tổ chức chiến dịch tiêm chủng vắc xin phòng cúm đại dịch tại trạm và điểm tiêm chủng lưu động.

Thực hiện tiêm vắc xin phòng cúm đại dịch cho các đối tượng sau: Phụ nữ có thai, trẻ em và các trường hợp mắc bệnh mạn tính, người già trên 65 tuổi trên đang sinh sống tại cộng đồng và các đối tượng khác theo kế hoạch của địa phương, sau khi kết thúc chiến dịch phải tiến hành tiêm vét cho các đối tượng chưa được tiêm chủng tại bệnh viện.

Trạm Y tế cấp xã bố trí mỗi điểm tiêm chủng có cán bộ y tế được tập huấn về giám sát và xử trí sự cố bất lợi sau tiêm chủng, hộp chống sốc và phác đồ chống sốc.

Trung tâm Y tế huyện, thành phố; Trung tâm KSBT tỉnh sẽ tự tiêm chủng vắc xin phòng chống đại dịch cúm cho các cán bộ thuộc đơn vị.

6.4. Giám sát và xử trí các trường hợp phản ứng sau tiêm vắc xin phòng chống đại dịch cúm

a) Giám sát chủ động phản ứng sau tiêm chủng: Do vắc xin phòng cúm đại dịch là vắc xin mới nên cần được theo dõi chặt chẽ hơn khi sử dụng.

Trung tâm KSBT tỉnh thực hiện việc giám sát chủ động sự cố bất lợi sau tiêm vắc xin phòng chống đại dịch cúm thông qua cán bộ chuyên trách tiêm chủng tại các điểm tiêm. Các cán bộ chuyên trách tổng hợp phản ứng sau tiêm chủng và tai biến nặng sau tiêm chủng thông qua điện thoại, email 02 ngày/lần và báo cáo cho Dự án TCMR khu vực và Cục Y tế dự phòng (nếu có bất thường) đến khi kết thúc chiến dịch theo mẫu tại phụ lục 2.

b) Giám sát thường quy

Các cơ sở tiêm chủng tiến hành theo dõi, giám sát phản ứng thông thường và tai biến nặng sau tiêm chủng theo quy định tại Nghị định 104/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ và Thông tư 34/2018/TT-BYT ngày 12/11/2018 của Bộ Y tế.

6.5. Quản lý bơm kim tiêm và rác thải y tế sau buổi tiêm vắc xin phòng chống đại dịch cúm

Xử lý an toàn rác thải y tế và bơm kim tiêm sau sử dụng theo qui định tại Thông tư liên tịch số 58/TTLT- BYT-BTNMT ngày 31/12/2015 của Bộ Y tế và Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc quản lý chất thải y tế.

Bệnh viện và Trạm Y tế cấp xã tiến hành thu gom và xử lý bơm kim tiêm, rác thải y tế tại điểm tiêm theo quy định của Bộ Y tế (lồng ghép việc xử lý với hoạt động tiêm chủng hàng tháng).

6.6. Giám sát và báo cáo hoạt động tiêm vắc xin phòng cúm đại dịch

- Trung tâm KSBT các tỉnh thực hiện việc kiểm tra, giám sát trước, trong và sau chiến dịch:

- Thực hiện báo cáo:

+ Các cơ sở thực hiện tiêm chủng hoàn thiện báo cáo ngày theo mẫu tại Phụ lục 2 gửi cho TTYT huyện/ thành phố, Trung tâm KSBT tỉnh bằng thư điện tử vào cuối mỗi ngày tiêm chủng. Trung tâm KSBT tỉnh tổng hợp theo mẫu tại Phụ lục 3 và gửi cho Dự án TCMR khu vực bằng thư điện tử trước 9h ngày hôm sau.

- Đối với báo cáo tổng kết đợt tiêm chủng, các cơ sở tiêm chủng hoàn thiện báo cáo theo mẫu tại Phụ lục 4 và gửi cho TTYT cấp huyện tổng hợp báo cáo Trung tâm KSBT tỉnh sau khi kết thúc đợt tiêm chủng 07 ngày, Trung tâm KSBT tỉnh tổng hợp theo mẫu tại Phụ lục 5, báo cáo Sở Y tế, Dự án TCMR khu vực trước trong vòng 01 tháng kể từ khi kết thúc tiêm chủng.

7. Kinh phí thực hiện

Kinh phí triển khai được lấy từ nguồn kinh phí địa phương cho các hoạt động tập huấn, truyền thông, in ấn biểu mẫu, báo cáo, vận chuyển và bảo quản vấc xin, công tiêm, kiểm tra giám sát và các chi phí phát sinh khác.

8. Tổ chức thực hiện

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tham mưu cho Sở Y tế Kế hoạch triển khai chi tiết, trình UBND tỉnh phê duyệt và đầu tư nguồn lực cho công tác đáp ứng nhanh phòng chống dịch, triển khai kế hoạch giám sát và đáp ứng bệnh truyền nhiễm, tổ chức thực hiện Kế hoạch sử dụng vắc xin phòng chống cúm đại dịch.

Trung tâm y tế huyện, thành phố, Trạm Y tế chịu trách nhiệm thực hiện Kế hoạch sử dụng vắc xin phòng chống cúm đại dịch.

Các Bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh, bệnh viện tuyến huyện, thành phố chịu trách nhiệm thực hiện các hoạt động thuốc Kế hoạch sử dụng vắc xin phòng chống cúm đại dịch.

>> Kế hoạch phòng chống bệnh Bạch Hầu

Tags: blog